Pierwszy projekt legislacyjny dotyczący Solvency II pojawi się w II połowie 2021 r. Jednak to teraz ważą się jego losy, decyduje się zakres rewizji. Dlatego w ostatnim czasie coraz częściej mówi się o Solvency II. Tym bardziej, że europejski nadzorca dokręca śrubę regulacyjną, a branża stara się przekonać Brukselę do swoich racji. Rewizja Solvency II – najważniejsze informacje.

Rewizja Solvency II – EIOPA przekaże porady KE na koniec roku

Tak duża rewizja prawa jest przeprowadzana raz na pięć lat. Obejmie zmiany dyrektywy, rozporządzenia delegowanego, standardów technicznych, a w konsekwencji i wytycznych EIOPA oraz lokalnych nadzorów. Po wielu konsultacjach, przyszedł czas na końcowe poprawki do porady EIOPA dla Komisji Europejskiej dotyczącej rewizji kluczowej regulacji branżowej – Solvency II. Porada miała być przekazana do końca czerwca br. Jednak z uwagi na pandemię termin ten przesunięto na koniec roku. Rewizja Solvency II – jakie są cele i czego się spodziewać?

Rewizja Solvency II – cele

Na początku prac wydawało się, że podstawowe pytania, na które Bruksela musi sobie odpowiedzieć, to czy system działa poprawnie i właściwie mierzy ryzyko oraz czy branża jako całość jest wystarczająco dobrze dokapitalizowana. Jednak do tych pytań trzeba teraz dołożyć kolejne. W jaki sposób branża ubezpieczeniowa powinna przyczynić się do odbudowy europejskiej gospodarki po kryzysie? A także w jaki sposób powinna przyczyniać się do ambitnych celów środowiskowych wyznaczonych przez Unię do 2030 i 2050 roku? Wśród interesariuszy nie ma zgody co do celu rewizji. A im bardziej szczegółowo przyjrzymy się poszczególnym zagadnieniom, tym więcej rozbieżności. Oto one.

Zasada proporcjonalności

Wszyscy są zgodni co do tego, że zasada proporcjonalności powinna być głębiej zakorzeniona w systemie Solvency II. Jednak zdania są podzielone co do tego, jak miałoby to zostać uregulowane. Nadzorcy chcieliby mieć swobodę działania, a branża postuluje wbudowanie w system automatycznej proporcjonalności.

Dotychczas niewielu nadzorców europejskich bardzo elastycznie podchodziło do wymogów Solvency II, powołując się na zasadę proporcjonalności. Większość twierdziła, że przepisy wskazują wymogi bezwzględnie obowiązujące wszystkie podmioty. Nadzór zaś może zastosować zasadę proporcjonalności jedynie w zakresie oceny wypełniania tych wymogów. Przełomem w takim podejściu wydawała się być opinia EIOPA dotycząca zastosowania zasady proporcjonalności w kalkulacji kapitałowego wymogu wypłacalności z 1 kwietnia 2019 r.  Jednak w praktyce nie wszystkie nadzory dopuściły jej stosowanie na lokalnych rynkach.

Dlatego też propozycja branży opiera się na podejściu, że po spełnieniu pewnych kryteriów, wskaźników, zakład automatycznie mógłby stosować pewne uproszczenia w kalkulacji wymogów kapitałowych, nie stosować wybranych wymogów w zakresie systemu zarządzania. Zmniejszyłby się też dla niego zakres i częstotliwość raportowanych danych.

Raportowanie

Na skutek kompromisów legislacyjnych w poprzednich latach w opinii branży raportowanie stało się zbyt kosztowne i pracochłonne. Nadzorcy z kolei twierdzą, że brakuje w nim wielu danych, które powinny być gromadzone i analizowane regularnie na potrzeby bieżącego nadzoru. Mowa tu m.in. o rozszerzaniu sprawozdawczości produktowej. Dodatkowo ESRB chciałoby poprawiać swoje statystyki i zbierać więcej danych. I to jak najszybciej, ignorując czas potrzeby na weryfikację merytoryczną przekazywanych danych. I jak tu pogodzić ogień z wodą?

Podobnie jest z ujawnieniami. W dotychczasowych konsultacjach EIOPA m.in. proponowała podzielenie ujawnień na dwie części: dla profesjonalnych uczestników rynku i dla ubezpieczonych. Branża zauważa jednak, że publicznie dostępne sprawozdania czyta przede wszystkim konkurencja. Liczba odsłon na stronach internetowych w ogóle stawia zasadność tak częstego uaktualniania informacji pod znakiem zapytania.

Długoterminowe inwestycje

Konkluzje Rady w ramach Unii Rynków Kapitałowych odnoszą się do Solvency II i adekwatnego traktowania regulacyjnego długoterminowych inwestycji. To sposób na zwiększenie dostępu do kapitału i finansowania dłużnego dla przedsiębiorstw w UE, w szczególności MŚP. A sam Raport High Level Forum zaleca, aby Komisja zachęcała do inwestowania, w akcje, w szczególności MŚP. Wyjaśnia, że potrzebne są ulepszenia wykraczające poza poprawę kalibracji modułu dot. cen akcji oraz w zakresie marginesu ryzyka i korekty z tytułu zmienności. Zalecenia te są zgodne z konkluzjami Rady. Dostarczają jednak istotnych dodatkowych szczegółów na temat bardzo ogólnych konkluzji Rady w sprawie potrzeby „zapewnienia odpowiedniego traktowania regulacyjnego ryzyka długoterminowych inwestycji”.

Komisja Europejska powiedziała, że w rewizji Solvency II chodzi o to, aby niezbędne podejście oparte na ryzyku i zasada wyceny rynkowej zawarte w dyrektywie, poradziły sobie z nadmierną zmiennością i zapewniły zachęty dla ubezpieczycieli do oferowania długoterminowych produktów i inwestowania w długim horyzoncie czasowym. Kwestie związane z korektą z tytułu zmienności i marginesem ryzyka z pewnością będą elementami tej rewizji. EIOPA natomiast twierdzi, że „margines ryzyka nie jest ‘narzędziem tortur’, ale środkiem ochrony konsumentów”.

Z perspektywy polskiego rynku ubezpieczeń kwestie rewizji modułu cen akcji czy korekty z tytułu zmienności nie mają aż takiego znaczenia jak dla ubezpieczycieli z Europy Zachodniej. W Polsce historycznie w strukturze aktywów ubezpieczycieli głównym składnikiem były zawsze papiery skarbowe. Izba dostrzega jednak konieczność rewizji całej metodyki wyznaczania marginesu wypłacalności. A nie jedynie zmniejszenia kosztu kapitału, na co wskazywaliśmy w dotychczasowych publicznych konsultacjach.

Nadzór – zmiany kompetencji?

Same konkluzje Rady nie odnoszą się do nadzoru. W raporcie HLF proponuje się jednak wzmocnienie uprawnień EIOPA w celu zwiększenia konwergencji praktyk nadzorczych, w tym reformy zarządzania instytucjami nadzorczymi.

Przypomnijmy, że było już to dyskutowane podczas ostatniego przeglądu ESA i zostało odrzucone przez współustawodawców. Z perspektywy prac w Brukseli rozumiemy, że stanowisko członków HLF w tej sprawie było zróżnicowane i nie było ogólnego porozumienia co do potrzeby ponownego otwarcia obszarów, które zostały już omówione i odrzucone podczas przeglądu ESA.

W opinii Izby uprawnienia i zarządzanie EIOPA nie powinny ulec zmianie.

Innego zdania są zarówno EIOPA i Europejska Rada Ryzyka Systemowego (ESRB), który wspiera postulaty EIOPA w szczególności w zakresie dodatkowych uprawnień i szerokich możliwości interwencji jeszcze przed przekroczeniem kapitałowego wymogu wypłacalności (SCR).

Nowe kosztowne zabezpieczenia w systemie

EIOPA razem z ESRB postulują, że Solvency II powinna również lepiej odzwierciedlać względy makroostrożnościowe, udostępniając organom „zestaw narzędzi makroostrożnościowych” oraz ogólnounijne ramy naprawy, restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (resolution). Ponadto, że każdy kraj powinien mieć ubezpieczeniowy system gwarancyjny objęty minimalną harmonizacją w UE.

Idea wbudowywania dodatkowych zabezpieczeń w system Solvency II wydaje się szczytna, jednak problem polega przede wszystkim na tym, że przyniosłoby to ogromne koszty. Penetracja rynku w Polsce i regionie Europy Centralnej i Środkowo-Wschodniej jest ciągle na bardzo niskim poziomie. Tak ogromne koszty spowodowałyby znaczący wzrost cen produktów ubezpieczeniowych. W konsekwencji wielu dotychczasowych ubezpieczonych nie mogłoby sobie pozwolić na kontynuowanie ochrony. Może poprawiłoby się zaufanie do rynku ubezpieczeń, ale polis kupowano by mniej, bo byłyby za drogie.

Sama ESRB interesem klientów się nie kieruje i zgłasza m.in., by umożliwiać wymuszone zawieszenie wypłat z polis na życie, a także obcięcie uprawnień z tytułu polis na życie w czasach kryzysu.

Dywidenda

Na fali pierwszych wniosków z pandemii gorącym tematem jest swoboda w zakresie wypłaty dywidendy. Dotychczasowe podejście KNF do uzależniania wypłaty dywidendy od kondycji finansowej i oceny BION było w Unii postrzegane jako dość restrykcyjne. Jednak podczas pandemii większość europejskich nadzorów zakazała wypłaty dywidendy (część sama, a część w konsekwencji Opinii EIOPA z 2 kwietnia br.). Z perspektywy europejskich grup kapitałowych był to ogromy cios i zamach na swobodę przepływu kapitału. Stąd w rewizji Solvency II grupy te chciałyby zakazania takich reakcji nadzorczych w przyszłych przepisach. Tu jednak nadzorców znów wspiera Europejska Rada Ryzyka Systemowego i postuluje nadanie dodatkowych uprawnień nadzorczych w postaci prawnie wiążącego zakazu. Pytanie tylko kto te kompetencje miałby otrzymać: czy nadzorcy lokalne czy EIOPA? A może sama ESRB?

Konsultacje rozporządzeń delegowanych: stanowisko PIU w sprawie Solvency II

Rewizja Solvency II – co dalej?

Polska branża ubezpieczeniowa wychodzi z racjonalnym i zrównoważonym podejściem do rewizji Solvency II. W naszej opinii system Solvency II sprawdził się, a obecny stres test, jaki zafundowała nam pandemia, jedynie potwierdza tę tezę. Kapitału nie brakuje, z płynnością nie ma problemów, a odszkodowania i świadczenia są wypłacane klientom najszybciej jak to możliwe. Żaden europejski ubezpieczyciel z powodu pandemii nie upadł.

System w wielu miejscach jest jednak zbyt kosztowny i niepotrzebnie obciąża zasoby. I to właśnie na tych obszarach chce skupić się polska branża. Chcemy, aby branża była w stanie oferować produkty, jakich ubezpieczeni potrzebują i na jakie ich stać. Dlatego z niecierpliwością czekamy na pierwszy projekt legislacyjny Komisji, który pojawi się dopiero w drugiej połowie przyszłego roku.

Jednak nie będzie wytchnienia, gdyż równolegle toczą się prace związane z raportowaniem według Solvency II. Tu propozycje EIOPA rozkwitną późną wiosną i zaowocują kolejnymi konsultacjami publicznymi.

Pamiętajmy, że już teraz – jeszcze przed rewizją Solvency II ­– należy przygotować się do zmiany rozporządzenia delegowanego i uwzględnić czynniki środowiskowe w systemie zarządzania ryzykiem, politykach wynagradzania oraz zasadzie ostrożnego inwestora. Ponadto do 5 stycznia 2021 r. potrwają konsultacje w sprawie Opinii EIOPA na temat nadzorowania stosowania testów stresu dot. zmian klimatu w ORSA, w których z pewnością weźmiemy udział. Musimy sprowadzić wygórowane oczekiwania na racjonalne tory.

Branża z wyprzedzeniem szykuje się na zmiany

W PIU w ramach Podkomisji ds. Solvency II, Zespół ds. testów stresu dla zmian klimatu i przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, pracuje nad wypracowaniem standardowych założeń odzwierciedlających polskie realia geograficzne, klimatyczne, infrastrukturalne i gospodarcze, które przyczynią się do spójnego wypełniania nadchodzących wymogów.