Ministerstwo Finansów przychyliło się do stanowiska PIU w sprawie wyłączenia raportowania rachunków PPK z obowiązków określonych w ustawie CRS oraz umowie FATCA. W ocenie ministerstwa, rachunki PPK cechuje niskie ryzyko wykorzystania do uchylenia się od opodatkowania. Wyjaśniamy.

Nie mamy zwykle wątpliwości rozszyfrowując skrót PPK. Pracownicze Plany Kapitałowe to przecież w świetle uzasadnienia do ustawy z 2018 roku istotny element powszechnego systemu dobrowolnych III-filarowych programów oszczędzania na cele emerytalne w sektorze przedsiębiorstw. Nieco więcej kłopotów może nam natomiast sprawić rozszyfrowanie skrótu FATCA.

FATCA 

FATCA (Foreign Account Tax Compliance Act) to ustawa uchwalona przez Kongres USA. Nakłada na zagraniczne z punktu widzenia USA instytucje finansowe obowiązek identyfikacji rachunków finansowych będących w posiadaniu osób związanych ze Stanami Zjednoczonymi. Poszczególne państwa zawierają odpowiednie umowy z USA o stosowaniu się do wymogów prawa amerykańskiego. W ten sposób amerykańskie władze skarbowe weryfikują prawidłowość rozliczeń podatkowych swoich obywateli. Pozbawiają  ich w dużym stopniu możliwości wykorzystywania zagranicznych instytucji finansowych do ukrywania swoich dochodów. Odpowiednią umowa dotycząca poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA zawarto pomiędzy rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki 7 października 2014 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1647 ze zm., dalej: „umowa FATCA”).

Pomysł, który spodobał się w Europie

Pomysł administracji amerykańskiej spodobał się w Europie. Władze unijne dyrektywami zaczęły wymuszać na państwach członkowskich implementację podobnych rozwiązań. Odpowiednikiem regulacji FATCA w Europie jest CRS, Common Reporting Standard. W Polsce wdrożono go ustawą z 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (Dz.U. poz. 648 ze zm., dalej: „ustawa CRS”).

Czy przy pomocy PPK można próbować unikać podatków?

Już na pierwszy rzut oka widzimy, że Pracownicze Plany Kapitałowe niosą za sobą niskie ryzyko wykorzystania do uchylania się od opodatkowania. Podlegają nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Składając wniosek o wcześniejszy zwrot środków, uczestnik otrzyma jedynie część zgromadzonych przez siebie oszczędności. Zostaną one pomniejszone o podatek od dochodów kapitałowych oraz o 30% wartości wpłat pracodawcy. Wpłaty pracodawcy zwolniono ze składek na ubezpieczenia społeczne. Dlatego, w razie ich zwrotu, zostaną zapisane pracownikowi jako jego składka na ubezpieczenie emerytalne w ZUS. W razie zwrotu z rachunku potrąca się też dopłaty ze strony państwa.

Wyjątki

Niektóre rachunki niskiego ryzyka wskazano wprost jako rachunki wyłączone w zakresie CRS i FATCA. W trybie art. 8 ust. 7a Dyrektywy 2011/16/UE z 15 lutego 2011 r. w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania wyłączono indywidualne konta emerytalne, indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego oraz pracownicze programy emerytalne. W załączniku 2 części V ustępie E umowy FATCA wskazano indywidualne konta emerytalne oraz indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego. Niestety żaden z tych wyjątków nie dotyczy Pracowniczych Planów Kapitałowych.

Zwolnienie wpłat na PPK z obowiązku wynikających z CRS i FATCA

Polska Izba Ubezpieczeń zabiegała od kilku miesięcy o jednoznaczne przesądzenie o zwolnieniu wpłat na PPK z obowiązku identyfikowania i raportowania w rozumieniu ustawy CRS i umowy FATCA. Jest to bardzo istotne w kontekście trwających obecnie intensywnych przygotowań do wdrożenia PPK. Należy pamiętać, że zarówno ustawa CRS jak i umowa FATCA nakładają na instytucje finansowe liczne obowiązki. M.in. pozyskania danych od uczestników, których pracodawca może nie być w stanie przekazać instytucjom. Pozyskanie tych danych bezpośrednio od uczestników może być niemożliwe. W świetle przepisów ustawy PPK uczestnik składa oświadczenia podmiotowi zatrudniającemu, a nie instytucji finansowej. Z kolei niedopełnienie obowiązków w zakresie CRS/FATCA może skutkować bardzo poważnymi sankcjami w stosunku do instytucji finansowych.

Wreszcie przyjęcie interpretacji o konieczności stosowania FATCA/CRS trudno pogodzić z uwagi na wykładnię systemową. Zwolnione zostały wpłaty na IKE oraz IKZE. Nie występuje tu problem praktyczny związany ze zgłaszaniem oświadczeń woli za pośrednikiem pracodawcy. Wszelkie oświadczenia uczestnicy IKE i IKZE składają bezpośrednio instytucji finansowej.

Docelowe rozwiązanie

Ostatecznie, na początku czerwca 2019 r. Ministerstwo Finansów przychyliło się do stanowiska Polskiej Izby Ubezpieczeń. W ocenie ministerstwa rachunki PPK cechuje niskie ryzyko wykorzystania do uchylenia się od opodatkowania. Podjęto kroki mające na celu wyłączenie ich z obowiązku raportowania. Aby zapewnić wyłączenie na mocy art. 31 ust. 3 pkt 7 ustawy CRS, rachunki PPK zgłoszono Komisji Europejskiej z prośbą o publikację na liście rachunków wyłączonych z raportowania w Dzienniku Urzędowym UE.

Ministerstwo dokonało też stosownej notyfikacji do Sekretariatu OECD w ramach procedury przeglądu CRS (Peer Review). Z kolei w zakresie FATCA Ministerstwo skontaktowało się ze stroną amerykańską. Przedstawiło argumenty za wyłączeniem rachunków PPK na podstawie Annexu II do umowy FATCA. Ministerstwo Finansów poinformowało Polską Izbę Ubezpieczeń, że oczekuje oficjalnej reakcji wszystkich konsultowanych stron oraz pozytywnego rozstrzygnięcia kwestii wyłączenia rachunków PPK.

Jeśli proces się przedłuży

Proces wyłączenia spod raportowania na podstawie ustawy CRS powinien być stosunkowo krótki. W zakresie FATCA zwróćmy jeszcze uwagę na obowiązujące brzmienie załącznika 1 części III ustęp A umowy FATCA.

Zgodnie z nim pieniężna umowa ubezpieczenia nie wymaga przeglądu, identyfikacji oraz raportowania. Chyba że jej wartość pieniężna przekracza 50 000 USD na koniec roku lub innego okresu sprawozdawczego. W związku z tym, do czasu kiedy wartość pieniężna danego rachunku PPK nie przekroczy na koniec roku kalendarzowego (na 31 grudnia 2019 r., 31 grudnia 2020 r. itd.) 50 000 USD, zakłady ubezpieczeń nie powinny być obowiązane do zbierania oświadczeń o rezydencji podatkowej od takich uczestników PPK. Innymi słowy, nawet przy założeniu, że proces renegocjowania umowy FATCA ze stroną amerykańską może się przedłużyć, obowiązek przeglądu, identyfikacji oraz raportowania dotyczyłby w najbliższej przyszłości jedynie nielicznych ubezpieczonych. Takich, w stosunku do których odprowadza się wyjątkowo wysokie składki na PPK. Docelowo, jak należy mieć nadzieję, PPK zostaną wyłączone wprost spod reżimu FATCA/CRS.