Koniec ze zdrapywaniem naklejek po kupnie używanego samochodu i naklejaniem nowych. Za chwilę pojawią się nowe ułatwienia dla kierowców, tzw. pakiet deregulacyjny. Omawiamy szczegółowo najważniejsze propozycje. Czy jednak technologia nadąży za uproszczeniami? Czy wszystkie zmiany są zasadne, czy są kompletne? Najwięcej kontrowersji było wokół czasowego wyrejestrowania pojazdów, ale też sporo wokół likwidacji nalepek kontrolnych. Oto nasz przegląd.

Ministerstwo Infrastruktury wraz z Ministerstwem Cyfryzacji w ubiegłym roku przygotowało pakiet przepisów deregulacyjnych (pakiet deregulacyjny) do ustawy Prawo o ruchu drogowym związanych z rejestracją pojazdów. Projekt zmian został 24 lipca przyjęty przez Sejm i jest w Senacie.

Kierunek zmian: upraszczanie

System rejestracji pojazdów w Polsce opiera się na zasadach i wytycznych określonych w ustawie Prawo o ruchu drogowym.  W ostatnich latach zmieniano te zasady, by uprościć procedury.  Rejestrując pojazd nie musimy już mieć zaświadczenia o uiszczeniu VAT (lub o braku takiego obowiązku), czy dowodu opłaty recyklingowej. Okazało się jednak, że te zmiany nie wystarczą. Oczekiwania społeczne są tu znacznie większe. Pojawiła się presja, by zmniejszyć koszty i obciążenia administracyjne dla posiadaczy pojazdów.

Pięć obszarów zmian – pakiet deregulacyjny

Zmiany dotyczą pięciu obszarów. Są to ułatwienia dla obywateli i samorządów, ułatwienia dotyczące obrotu pojazdami, większa cyfryzacja oraz wprowadzenia zmian systemowych i wykonawczych.

Ułatwienia dla obywateli – właścicieli pojazdów oraz zmniejszenie zadań i obciążeń administracyjnych dla organów samorządowych

Ułatwienia w tym obszarze to przede wszystkim:

• zniesienie obowiązku wydawania karty pojazdu przy pierwszej rejestracji – po wdrożeniu przez Ministerstwo Cyfryzacji projektu CEPIK 2.0 karta pojazdu przestała pełnić rolę dokumentu zwierającego informację o historii pojazdu, a co za tym idzie zapobiegającego przestępczości samochodowej. Teraz każdy może sprawdzić tę historię w aplikacji mObywatel lub na stronie https://historiapojazdu.gov.pl/.
• wprowadzenie możliwości zachowania dotychczasowego numeru rejestracyjnego pojazdu przy przerejestrowaniu pojazdu, jeżeli pojazd był zarejestrowany w Polsce. Tablice rejestracyjne jako wyróżnik województwa i powiatu, w którym zarejestrowano pojazd miały sens, gdy nie było bazy CEPiK, tylko lokalne (wojewódzkie i powiatowe) ewidencje pojazdów. Warto tu też wspomnieć, że ta zmiana to oszczędność dla kierowców: zmiana tablic, nalepka kontrolna i opłata ewidencyjna to 99,50 zł.

Dzięki CEPiK organy rejestrujące i kontroli ruchu drogowego mogą zidentyfikować pojazd i jego historię online. W projekcie uwzględniono też, że właściciel pojazdu ma dowód rejestracyjny przekazany przez zbywcę i zaproponowano również odstąpienie w tym przypadku od czasowej rejestracji pojazdu z urzędu.

• wprowadzenie możliwości rejestracji (również czasowej) pojazdu przez organ rejestrujący właściwy ze względu na miejsce czasowego zamieszkania. To ważna zmiana, jesteśmy coraz bardziej mobilni, czy to ze względu na potrzeby zawodowe czy osobiste. Dla osoby zameldowanej w Hrubieszowie, która mieszka i pracuje w Warszawie, rejestracja to konieczność wzięcia urlopu. Zmiana proponowana w projekcie z pewnością ułatwi życie wielu osobom.
• wprowadzenie możliwości czasowej rejestracji pojazdu również przez starostę właściwego dla miejsca zakupu lub odbioru pojazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – celem tej zmiany jest wyeliminowanie niepotrzebnych kosztów związanych z podróżą między miejscem rejestracji pojazdu (zamieszkania/siedziby) właściciela pojazdu a miejscem zakupu lub odbioru pojazdu.
• powiązanie czasowej rejestracji pojazdu w celu wywozu za granicę z wyrejestrowaniem pojazdu z urzędu – ma to ułatwić procedury właścicielom pojazdów. Nie będą musieli składać oddzielnego wniosku o wyrejestrowanie pojazdu. Dodatkowo usprawni to gromadzenie faktycznych danych o wyrejestrowanym pojeździe w CEP.
• zniesienie obowiązku zwrotu pozwolenia czasowego po upływie terminu czasowej rejestracji pojazdu – w CEP gromadzone są informacji o utracie ważności pozwolenia czasowego, które są dostępne dla organów kontroli ruchu drogowego. Nie wystąpi więc ryzyko posługiwania się nieaktualnym dokumentem.
• rozszerzenie katalogu pojazdów wycofywanych z ruchu o samochody osobowe wymagające naprawy wynikającej z uszkodzenia pojazdu w przypadku:

– skierowania przez organ kontroli ruchu drogowego pojazdu, który uczestniczył w wypadku drogowym skutkującym uszkodzeniem zasadniczych elementów nośnych konstrukcji nadwozia, podwozia lub ramy, lub noszący ślady uszkodzeń albo którego stan techniczny wskazuje na naruszenie elementów nośnych konstrukcji pojazdu, mogących stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego;

– kiedy w czasie badania technicznego stwierdzono ślady uszkodzeń lub naruszenie elementów nośnych konstrukcji pojazdu, mogących stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego;

– wystąpienia szkody istotnej.

Zgodnie z ustawą Prawo o ruchu drogowym pojazdy takie wymagają dodatkowego badania technicznego. Mogą być czasowo wycofane z ruchu od 3 do 12 miesięcy, bez możliwości przedłużenia tego okresu. Nie może to wystąpić częściej niż po upływie 3 lat od dnia, w którym wydano ostatnią decyzję o czasowym wycofaniu. Warunkiem dopuszczenia tego samochodu do ruchu po jego czasowym wycofaniu jest dodatkowe badanie techniczne potwierdzone w CEP lub przedstawienie zaświadczenia o przeprowadzeniu tego badania.

Czasowe wyrejestrowanie a ryzyko wypadku

W toku prac w Sejmie ta zmiana budziła duże emocje. Nie jest to pierwszy projekt, który przewiduje rozszerzenie katalogu pojazdów czasowo wycofywanych z ruchu. Izba w licznych wystąpieniach wskazywała, że takie auto jest nadal zarejestrowane, jednak nie jest dopuszczone do ruchu. Właściciel pojazdu musi bowiem oddać tablice rejestracyjne do wydziału komunikacji. Czasowe wycofanie pojazdu z ruchu nie prowadzi zatem do całkowitego wyeliminowania ryzyka szkody w związku z jego ruchem, a co za tym idzie jego posiadacz zobowiązany jest do wykupienia polisy OC ppm. Mniejsze ryzyko wystąpienia szkody to niższa składka za to ubezpieczenie.

„Tylko na chwilę”

Zarówno teraz, jak i przy okazji poprzednich dyskusji zwolennicy nieograniczonej możliwości wycofywania pojazdów z ruchu niezmiennie podnoszą pytanie „dlaczego mają płacić za coś z czego nie korzystają”.

Tymczasem jak wynika z doświadczeń ubezpieczycieli, zdarza się, że pojazdy wycofane z ruchu (aktualnie są to autobusy, samochody ciężarowe i przyczepy powyżej 3,5 tony, pojazdy specjalne) i tak się poruszają, powodując szkody. Trudno więc przez analogię nie przyjąć, że również gdyby była możliwość czasowego wycofania z ruchu wszystkich aut osobowych i motocykli, te w dalszym ciągu uczestniczyłyby w ruchu – np. w związku z pilną koniecznością dojazdu do lekarza lub „tylko na chwilę, żeby dojechać do sklepu”.

„Kusząca” możliwość

Pojazdy, które można obecnie czasowo wycofać z ruchu, są – jak można przypuszczać – zabezpieczone na parkingach przedsiębiorców. Pokusa skorzystania z takiego auta jest więc ograniczona. W przypadku aut osobowych już tak nie będzie. Łatwość dostępu będzie większa, a co za tym idzie, szkodowość może wzrosnąć.

5% składki a limity sum gwarancyjnych w OC

Zgodnie z obecnymi przepisami ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, zakład ubezpieczeń w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej, w zamian za 5% składki ubezpieczeniowej, zobowiązany będzie do wypłaty odszkodowania za szkodę w mieniu i na osobie do limitu sumy gwarancyjnej wynoszącej aktualnie ponad 5 mln euro na zdarzenie w przypadku szkód na osobie. Z tego względu koniecznym będzie zmiana tego limitu. Pięcioprocentowa składka za roczne ubezpieczenie pojazdu osobowego może być niewystarczająca nawet na pokrycie kosztów związanych z obsługą tego ubezpieczenia wskazanych w art. 28 UoUO.

Ustawodawca słusznie zastrzegł w ustawie, że możliwość czasowego wycofania z ruchu uszkodzonych pojazdów osobowych nastąpi dopiero wówczas, gdy zostaną wdrożone odpowiednie rozwiązania techniczne umożliwiające wprowadzenie tej zmiany. Termin ten zostanie określony w komunikacie Ministra Cyfryzacji w porozumieniu z Ministrem Infrastruktury.

Kolejne ułatwienia w tym obszarze to:

• zniesienie obowiązku przedkładania do rejestracji pojazdu dowodu własności, jeżeli od ostatniej rejestracji pojazdu nie nastąpiła zmiana jego właściciela. Dotyczy to przypadku przerejestrowania pojazdu dokonywanego na wniosek właściciela pojazdu gdy zmienia się miejsce jego zamieszkania albo siedziba,
• zniesienie obowiązku wydawania nalepki kontrolnej – ta zmiana budziła sporo protestów ze strony przedstawicieli powiatów. Wskazywali oni, że nalepka jest jedynym trwale powiązanym z pojazdem oznaczeniem, który w dalszym ciągu jest potrzebny. Podnoszono także, że likwidacja obowiązku wydawania nalepki przełoży się na zmniejszenie budżetu powiatów (jej koszt to 18, 50 zł).

Poprawa warunków legalnego obrotu pojazdami i referencyjności danych gromadzonych w centralnej ewidencji pojazdów

To kolejny ważny obszar deregulacji.

Ustawa wprowadza do  centralnej ewidencji pojazdów nową daną. To informacja o przekroczeniach terminów dotyczących rejestracji pojazdu. Dotyczy to aut sprowadzonych z terytorium UE –  30 dni od sprowadzenia na zarejestrowanie, oraz pojazdów zarejestrowanych w Polsce – także 30 dni na zawiadomienie organu rejestrującego o nabyciu lub zbyciu.

Zakłada się, że przyczyni się to do poprawy przestrzegania przez właścicieli pojazdów ww. obowiązków, zwłaszcza, że od stycznia tego roku obowiązują kary pieniężne za niedochowanie tych terminów. Szkoda, że przy tej okazji nie zdecydowano się na doprecyzowanie, że nabywca pojazdu zarejestrowanego w Polsce ma obowiązek nie tylko zawiadomić o tym organ rejestrujący, ale przede wszystkim przerejestrować pojazd na siebie.

Pakiet deregulacyjny przepisów wnioskowanych przez ministra cyfryzacji

Istotny obszar deregulacji powstał na wniosek ministra cyfryzacji. Dotyczy między innymi:

• zwolnienia z obowiązku posiadania przy sobie i okazywania na żądanie uprawnionego organu kontroli ruchu drogowego dokumentu prawa jazdy. Po wprowadzeniu zwolnienia z obowiązku posiadania przy sobie dowodu rejestracyjnego, zwolnienie z obowiązku wożenia ze sobą prawa jazdy jest naturalną konsekwencją. Dane o uprawnieniach są w Centralnej Ewidencji Kierowców. Dostęp do niej mają organy kontroli ruchu drogowego oraz organy wydające dokumenty stwierdzające te uprawnienia.

W przypadku uprawnień do kierowania pojazdem istotna jest tożsamość kierującego. Ustalenie jej będzie możliwe na podstawie danych z Rejestru Dowodów Osobistych i fotografii.

Analogicznie jak w przypadku dowodów rejestracyjnych również zatrzymanie i zwrot prawa jazdy nie będą wymagały fizycznego zatrzymania dokumentu. Sprawdzenie, czy okazany dokument prawa jazdy nie został zatrzymany będzie możliwe na podstawie numeru blankietu tego dokumentu oraz imienia i nazwiska jego posiadacza i będzie dostępna dla zakładów ubezpieczeń.

Oczywiście zmiana ta dotyczy wyłącznie praw jazdy wydanych w Polsce. Procedura związana z zatrzymaniem prawa jazdy wydanego przez inne państwo zostanie utrzymana na dotychczasowych zasadach. Dokument taki zostanie zatrzymany fizycznie. Termin, od kiedy prawo jazdy będzie można zostawić w domu zostanie ogłoszony odrębnie.

• nadania raportowi generowanemu z usługi „Mój Pojazd” mocy dokumentu potwierdzającego dane zgromadzone w ewidencji

Obecnie system CEPiK2.0 udostępnia usługi, które wymagają uwierzytelnienia. Usługa „Mój Pojazd” udostępnia możliwość wygenerowania w pliku pdf raportu o posiadanych pojazdach wraz z danymi tych pojazdów. Obecnie raport ten nie potwierdza formalnie danych zgromadzonych w centralnej ewidencji pojazdów. W celu wprowadzenia ułatwień dla obywateli, ustawa przewiduje nadanie raportowi mocy dokumentu urzędowego.

• możliwości rejestracji online pojazdu zakupionego w autoryzowanym przez producenta salonie sprzedaży lub bezpośrednio w lokalu prowadzonym przez producenta samochodów osobowym, przyczep lub motorowerów

W wersji projektu, która trafiła do Sejmu, ta możliwość rejestracji dotyczyła tylko samochodów. Podczas prac została rozszerzona także na przyczepy i motorowery. Właściciel nowego samochodu, przyczepy lub motoroweru kupionego w salonie sprzedaży będzie mógł upoważnić ten salon do:

1) złożenia wniosku o rejestrację pojazdu lub

2) odbioru decyzji o czasowej rejestracji pojazdu, pozwolenia czasowego i tablic rejestracyjnych.

Nie został uwzględniony postulat, aby usługa ta była dostępna także dla pojazdów używanych. Ministerstwo Cyfryzacji podkreślało, że „tego słonia trzeba jeść po kawałku”, CEPiK jest bardzo złożonym systemem i zmiany powinny być stopniowe, tak aby nie wprowadzić chaosu. Swoje zastrzeżenia zgłaszali także przedstawiciele wydziałów komunikacji wskazując, że rejestracja pojazdu wymaga pewnego warsztatu i doświadczenia.

• dalszego rozwoju usług świadczonych obywatelom za pośrednictwem aplikacji mobilnej

Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy, dążeniem ministra cyfryzacji jest zapewnienie podstawy prawnej pozwalającej na świadczenie usługi operującej na danych dotyczących obywatela, jego sytuacji prawnej lub praw mu przysługujących, które są przetwarzane w rejestrze publicznym lub w systemie  teleinformatycznym wykorzystywanym przez podmiot publiczny.

Możliwość ta uzależniona będzie od łącznego spełnienia dwóch warunków. Pierwszym jest istnienie stanu prawnego, z którego wynika możliwość udostępnienia obywatelowi takich danych (albo gdy przepisy nie stoją na przeszkodzie udostępnieniu takich danych). Drugi dotyczy dopuszczalności świadczenia tej usługi obywatelowi, który wyrazi taką wolę, a jego tożsamość zostanie uprzednio uwierzytelniona w publicznej aplikacji mobilnej. Usługa ta ma być elementem zwiększającym innowacyjność sektora administracji publicznej.

Przepisy regulujące na poziomie ustawy obecne rozwiązania systemowe lub je modyfikujące

Każda zmiana wymaga dostosowania stanu obecnego. Ten obszar tego dotyczy, a więc:

• zapewnienia przez wytwórcę dowodów rejestracyjnych systemu teleinformatycznego umożliwiającego realizację zadań organów rejestrujących w zakresie rejestracji, czasowego wycofania z ruchu, wyrejestrowania i profesjonalnej rejestracji pojazdów, w tym wytwarzania, personalizacji i dystrybucji dokumentów z tym związanych. Wytwórca dowodów rejestracyjnych ma także umożliwić odczyt danych zakodowanych w dowodzie rejestracyjnym podmiotom, o których mowa w art. 80c ust. 1 i 2a tj. także zakładom ubezpieczeń, o ile są one niezbędne do realizacji ich ustawowych zadań.

Wytwórca dowodów rejestracyjnych na wniosek uprawnionego podmiotu przedstawi warunki umożliwienia odczytu tych danych oraz związane z tym koszty. Po uzgodnieniu warunków wytwórca dowodów rejestracyjnych udzieli terminowej i określonej co do zakresu licencji na wykorzystywania biblioteki umożliwiającej odczytanie zakodowanych w dowodzie rejestracyjnym danych.

• uregulowania zasad dla wymiany informacji z państwami członkowskimi o pojazdach zarejestrowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• wprowadzenia regulacji ustanawiającej bazę punktów kontaktowych przedstawicieli producentów pojazdów na terytorium RP dla organów rejestrujących pojazdy celem ułatwienia prowadzonych przez te organy postępowań w sprawach rejestracji pojazdów,
• wprowadzenia zasady zwrotu przez organy rejestrujące do producenta tablic rejestracyjnych wycofanych z użytkowania i odbioru ich na własny koszt przez tego producenta
• usunięcia z zakresu danych gromadzonych w CEP danych posiadacza pojazdu zawartych na polisie. Zmiana ta jest zgodna z zasadą referencyjności danych gromadzonych w centralnej ewidencji pojazdów: dane właściciela, posiadacza i użytkownika pojazdu są gromadzone w CEP, dane ubezpieczonego są gromadzone w Ośrodku Informacji Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. W związku z tym dane ubezpieczonych nie wymagają dodatkowego duplikowania po stronie CEP. W zakresie danych o OC ppm pozostaną zatem dane o zakładzie ubezpieczeń, który zawarł umowę oraz dane o tej umowie (nr polisy, datę zawarcia ubezpieczenia, okres ubezpieczenia, datę rozwiązania umowy przed końcem okresu ubezpieczenia oraz rodzaj umowy).
• rozszerzenia katalogu podmiotów uprawnionych do dostępu do danych z centralnej ewidencji pojazdów oraz z centralnej ewidencji kierowców o Straż Leśną i Straż Parku, a także podmiot prowadzący katalog marek i typów pojazdów homologowanych

Uwzględnienie wniosków zgłaszanych w związku z wcześniejszymi pracami legislacyjnymi nad przepisami wykonawczymi

Ostatni obszar zmian dotyczy:

• uzupełnienia delegacji do określania wzorów stosowanych formularzy związanych z rejestracją i czasową rejestracją pojazdów,
• określenia zasady współpracy polskich organów rejestrujących z organami właściwymi w sprawach rejestracji pojazdów państw członkowskich Unii Europejskiej lub z wyznaczonymi punktami kontaktowymi tych państw dotychczas regulowanej w przepisach wykonawczych do ustawy Prawo o ruchu drogowym;
• określenia zasad wydawania wtórnika dowodu rejestracyjnego, pozwolenia czasowego, nowego dowodu rejestracyjnego oraz wtórników tablic rejestracyjnych – wydanie tych dokumentów przez organ rejestrujący będzie oparte na weryfikacji w CEP danych zawartych w utraconym dokumencie i pobraniu z tej ewidencji danych niezbędnych do wydania nowego dokumentu / tablic. Ponadto, wyłącznie od woli właściciela pojazdu będzie zależała wymiana dowodu rejestracyjnego w przypadku wypełnienia przez diagnostę wszystkich rubryk przeznaczonych do wpisania terminu następnego badania technicznego. Uprawniony diagnosta po wykonaniu badania technicznego pojazdu wpisze kolejny termin badania technicznego do dowodu rejestracyjnego w przypadku wolnego miejsca, jeżeli nie ma na to miejsca wystarczy wydawane przez diagnostę zaświadczenie o przeprowadzonym badaniu technicznym.

W przypadku sprzedaży pojazdu zbywca będzie miał obowiązek przekazania nie tylko dowodu rejestracyjnego pojazdu nabywcy, ale także zaświadczenia o przeprowadzonym badaniu technicznym, jeżeli w dowodzie  rejestracyjnym nie jest określony aktualny termin ważności tego badania.

• określenia przypadków odmowy rejestracji pojazdu;
• określenia struktury numeru rejestracyjnego pojazdu, miejsca umieszczania tablic rejestracyjnych i obowiązku utrzymywania tablic w należytym stanie,

Jak widać na powyższym wyliczeniu zmian jest bardzo wiele, ale chyba najwyższy czas już na ich wprowadzenie, mimo pojawiających się kontrowersji czy sugestii, by zmiany szły dalej.

Kolejne zmiany ustawy

Wciąż czekamy na przesłanie do Sejmu projektu ustawy przewidującego zatrzymanie prawa jazdy za przekroczenie prędkości także poza obszarem zabudowanym o więcej niż 50 km/h, pierwszeństwa pieszych oraz zrównania prędkości w obszarze zabudowanym w dzień i w nocy. Są to bardzo ważne i potrzebne przepisy. Polska jest na szarym końcu jeżeli chodzi o liczbę zabitych w wypadkach drogowych. Gorsza sytuacja jest tylko w Bułgarii i Rumunii. Posłowie podczas debaty również wskazywali na konieczność jak najszybszego podjęcia prac nad tymi zmianami.

Przypomnijmy, jak wynika z badań PIU, przepisy ruchu drogowego w dalszym ciągu są tylko sugestią dla wielu kierowców.