Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA) przekazał Komisji Europejskiej zestaw projektów regulacyjnych i wykonawczych standardów technicznych oraz porady dotyczące aktów delegowanych, których celem jest wdrożenie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego (PEPP). PIU aktywnie wspierała EIOPA w opracowaniu tych projektów, angażujące się w prace Panelu Ekspertów ds. PEPP. Co więc znalazło się w projektach? PEPP coraz bliżej, ale wątpliwości nadal wiele.

PEPP coraz bliżej – ma być prosty i opłacalny, ale czy to się uda?

Rozporządzenie PEPP ma na celu zwiększenie potencjału europejskiego rynku indywidualnych emerytur. Proponuje odpowiednie zachęty do tworzenia produktów emerytalnych, które mają być proste i opłacalne dla klientów. A przede wszystkim możliwe do łatwego przenoszenia pomiędzy państwami w UE. Intencje są słuszne, PEPP coraz bliżej, jednak wiele wątpliwości pozostaje. W dużym stopniu nie odpowiadają na nie niestety także dokumenty przygotowane przez EIOPA. Najważniejsze pytanie nadal jest aktualne. Czy PEPP jest w stanie rozwiązać problem starzejącego się europejskiego społeczeństwa? Wydaje się, że niestety nie. Na naszym rynku dodatkowo zastanawiamy się, czy w ogóle jest miejsce na kolejny produkt emerytalny. Trwa przecież kolejna faza wdrażania PPK, a w najbliższym czasie powinna zostać podjęta decyzja o ostatecznej likwidacji OFE.

Zakres prac

Proponowane przez EIOPA rozwiązania regulacyjne obejmują m.in. kryteria jakościowe dla PEPP. Dostawcy powinni ich przestrzegać, aby zapewnić europejskim konsumentom bezpieczne, przejrzyste i proste produkty PEPP. Intencją EIOPA było pozostawienie wystarczająco dużo miejsca na innowacje i konkurencję, aby osiągnąć dobre wyniki dla klientów, m.in. poprzez określenie kryteriów strategii inwestycyjnych PEPP oraz technik ograniczania ryzyka. Powinny one pomóc w zapewnieniu lepszych długoterminowych zwrotów oszczędzającym w ramach PEPP oraz w zarządzaniu ryzykiem inwestycyjnym. Tak, aby odpowiednio dopasować się do apetytu na ryzyko europejskich klientów.

Wymogi dla dokumentów informacyjnych

EIOPA opracowała m.in. szczegółowe wymogi dla dwóch obowiązkowych dokumentów informacyjnych dla klientów PEPP. Są to dokument zawierający kluczowe informacje w ramach PEPP (PEPP KID) i zestawienie korzyści z PEPP (PEPP BS). Zgodnie z rozporządzeniem PEPP, ujednolicone dokumenty informacyjne powinny dostarczyć konsumentom, którzy chcą oszczędzać w PEPP, odpowiednich informacji. Mają one umożliwić im łatwiejsze podejmowanie decyzji przed zawarciem wiążącej umowy PEPP i monitorowanie wyników oszczędności w okresie obowiązywania umowy.

PEPP – KID

Dokument PEPP KID wzorowany jest na dokumencie informacyjnym KID sporządzanym zgodnie z rozporządzeniem PRIIPs, m.in. dla produktów ubezpieczeniowych o charakterze oszczędnościowym i inwestycyjnym. Po kilku latach obowiązywania rozporządzenia PRIIPs ocenia się je dość negatywnie. Przede wszystkim ze względu na to, że informacje zawarte w PRIIPs KID nie są zrozumiałe dla klientów. Nie pozwalają na porównanie produktów przed zawarciem umowy, co było jedną z głównych idei rozporządzenia PRIIPs. Miało to odzwierciedlenie w ostatnim odrzuceniu tzw. „mini przeglądu” PRIIPs, o którym zdecydowała m.in. EIOPA. W związku z tym, nie jest to dobry prognostyk również dla rozwiązań przyjętych przez EIOPA dla PEPP.

Cyfrowa dystrybucja

W przedstawionych dokumentach EIOPA poświęciła sporo miejsca rozwiązaniom dotyczącym cyfrowej dystrybucji produktów. To jest zgodne z intencją europejskiego ustawodawcy wyrażoną podczas prac nad samym rozporządzeniem PEPP. Dystrybucję online przedstawia się jako jedną z najważniejszych możliwości PEPP w celu przyciągnięcia zainteresowania konsumentów i nawiązania współpracy z oszczędzającymi w ramach PEPP przy planowaniu emerytury. Szczególnie podkreśla się konieczność zapewnienia konsumentom możliwości łatwego uzyskania dostępu do informacji przedstawionych w formacie cyfrowym, jak również ich zrozumienia i wykorzystania. EIOPA wskazuje również, że wykorzystanie środków cyfrowych przyniesie znaczące oszczędności w dystrybucji produktów PEPP.

Ochrona poza 1% limitem kosztów

Zgodnie z rozporządzeniem PEPP, jednym z głównych czynników sukcesu ma być opłacalność dla klientów. W związku z tym, w przypadku podstawowego PEPP roczny koszt w produkcie ograniczono do 1% kapitału zgromadzonego w ramach PEPP na koniec każdego roku. Podstawowy PEPP (podstawowy lub domyślny wariant inwestycyjny) szczegółowo uregulowano w rozporządzeniu PEPP, w celu zapewnienia stosunkowo wysokiego poziomu ochrony kapitału, który można dodatkowo rozszerzyć na gwarancję kapitału. Koszt zapewnienia takiej gwarancji, zgodnie z rozporządzaniem, jest wyłączony z limitu kosztów. EIOPA zdecydowała, że musi on zostać wyraźnie ujawniony.

Koszty ochrony ubezpieczeniowej i doradztwa

Dodatkowo, co jest szczególnie ważne dla ubezpieczycieli, EIOPA zdecydowała, że z limitu kosztów w podstawowym PEPP wyłączone zostały koszty ochrony ubezpieczeniowej. Bez takiego wyłączenia ubezpieczyciele byliby praktycznie wyeliminowani z możliwości oferowania PEPP, z tego względu, że większość tych produktów w przyszłości stanowić będą właśnie podstawowe PEPP oferujące klientowi domyślny wariant inwestycyjny.

Niestety EIOPA nie zdecydowała się z kolei na wyłączenie z 1% limitu kosztów doradztwa. Przy obecnych kosztach dystrybucji produktów o charakterze oszczędnościowym, w tym produktów emerytalnych, oznacza to, że w przypadku PEPP produkt ten będzie sprzedawany zupełnie bez jakiejkolwiek wartościowej porady dla klienta lub doradztwo ograniczone będzie jedynie do form automatycznych np. robo-doradztwa. Podkreślić należy, że zarówno kwestia ochrony ubezpieczeniowej, jak i doradztwa była szeroko dyskutowana w ramach Panelu Ekspertów ds. PEPP w EIOPA. Brał w nim udział również autor tego tekstu, Piotr Wrzesiński, jako przedstawiciel Polskiej Izby Ubezpieczeń.

Raportowanie i nadzór nad PEPP

PEPP powinny podlegać ścisłemu nadzorowi, opierającemu się na współpracy między właściwymi organami krajowymi w różnych państwach członkowskich. EIOPA w przedstawionych dokumentach zaproponowała zasady regularnej sprawozdawczości nadzorczej dotyczącej PEPP, jak również uprawnienia w zakresie interwencji produktowej. Będą one konieczne, by zapewnić skuteczny nadzór i monitorowanie rynku PEPP, zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim.

Dalsze losy PEPP

Na pewno idea stworzenia ogólnoeuropejskiego produktu emerytalnego, który umożliwi przenoszenie środków pomiędzy państwami członkowskimi w UE, w przypadku zmiany miejsca zamieszkania posiadacza takiego produktu, jest słuszna. Natomiast nadal istnieje wiele niewiadomych, które będą miały istotne znaczenie dla powodzenia projektu PEPP. Są to w szczególności rozwiązania podatkowe w poszczególnych państwach, które rozporządzenia PEPP pozostawia do decyzji krajowych. W Polsce nadal nie wiemy, na jakie rozwiązanie zdecyduje się Ministerstwo Finansów. Stworzenie nowego produktu emerytalnego spełniającego wymagania PEPP, czy dostosowanie jednego z istniejących produktów np. IKE lub IKZE? Dodatkowo wydaje się, że wprowadzenie w ostatnim czasie PPK jako dodatkowego, dobrowolnego elementu systemu emerytalnego, nie pozostawia w Polsce w najbliższym czasie miejsca na prowadzanie nowych, dodatkowych produktów emerytalnych. PEPP jest więc coraz bliżej, ale jeszcze długa droga przed nami.