Rozporządzenie 1286/2014 z 26 listopada 2014 r. w sprawie dokumentów zawierających kluczowe informacje, dotyczących detalicznych produktów zbiorowego inwestowania i ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych – PRIIP (ang. packaged retail and insurance-based investment products) miało w założeniu wspierać jednolity rynek europejski. Regulacja PRIIPs KID nie osiągnęła zamierzonego celu, a nieustanne jej zmiany przyniosły tylko zbędne koszty. Co postulujemy w jej sprawie? Czego się spodziewać?

PRIIPs KID: słuszne założenie – lepsza porównywalność produktów dla klientów

Celem PRIIPs było umożliwienie porównywalności produktów inwestycyjnych dla inwestorów detalicznych oraz wsparcie celów Unii Rynków Kapitałowych – CMU (ang. capital market union). Stworzono więc bardzo sztywne standardy prezentacji informacji. Dotyczą różnych produktów finansowych o charakterze inwestycyjnym. Niestety, rozporządzenie nie obejmuje w równym stopniu wszystkich produktów finansowych, które spełniają definicję PRIIP. W praktyce dotyczy głównie produktów ubezpieczeniowych. Natomiast przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe – UCITS (ang. undertakings for the collective investment in transferable securities) – w Polsce fundusze inwestycyjne otwarte i specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte, dla których w głównej mierze tworzone było rozporządzenie PRIIP, są do końca 2021 roku wyłączone z zakresu rozporządzenia PRIIP.

KID – nie odzwierciedla ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych

Odkąd rozporządzenie PRIIP weszło w życie w styczniu 2018 r. Stawało się coraz bardziej jasne, że dokumenty przedstawiające kluczowe informacje – KID (ang. key information document) tworzone zgodnie z rozporządzeniem PRIIP nie odzwierciedlają kluczowych cech PRIIP oferowanych przez ubezpieczycieli. Produkty te, zwane ubezpieczeniowymi produktami inwestycyjnymi – IBIP (ang. insurance -based investment products), stanowią jednak około 88% obecnego rynku PRIIP w całej UE, z aktywami zarządzanymi w 2019 r. w wysokości około 5 bilionów EUR. Rynek IBIP składa się z wielu różnych typów produktów, z których każdy został zaprojektowany w celu zaspokojenia bardzo różnych potrzeb konsumentów. To produkty inwestycyjne typu unit-linked, z udziałem w zyskach, hybrydowe, renty, produkty gwarantowane, produkty indeksowane, ubezpieczenia pogrzebowe i inne.

PRIIP nie pomaga

Ochrona ubezpieczeniowa jest wyróżniającą cechą produktów oferowanych przez zakłady ubezpieczeń. Traktowanie ochrony jako kosztu przeczy istocie ubezpieczenia – nie można jej oceniać jedynie przez pryzmat zwrotu z inwestycji. Informacje zgodne z wymogami PRIIP są w najlepszym przypadku niekompletne, a w najgorszym niedokładne. To udaremnia osiągnięcie celu rozporządzenia PRIIP, tj. pomocy konsumentom w podejmowaniu świadomych decyzji inwestycyjnych poprzez dostarczanie prostych i jasnych informacji.

Regulacja PRIIP nie osiągnęła zamierzonego celu, a nieustanne jej zmiany przyniosły tylko zbędne koszty. A co gorsze, nie sprzyjają one budowaniu zaufania do rynku. Rzeczywistość jasno wskazuje, że tzw. „przeładowanie informacyjne” sprawia, że klienci jeszcze mniej zwracają uwagę na dodatkowe informacje przy zawieraniu umowy ubezpieczenia.

Kompleksowa rewizja – jedyne rozwiązanie

W ocenie Izby jedynym racjonalnym rozwiązaniem jest kompleksowa rewizja całego PRIIP, tzn. rozporządzenia PRIIP (poziom 1), rozporządzenia delegowanego 2017/653 z dnia 8 marca 2017 r. w sprawie PRIIPs KID ustanawiającego regulacyjne standardy techniczne – RTS (ang. regulatory technical standards) w zakresie prezentacji, treści, przeglądu i zmiany dokumentów KID oraz warunków spełnienia wymogu przekazania takich dokumentów (poziom 2) oraz wytycznych Europejskich Organów Nadzoru – ESAs (ang. European Supervisory Authorities) (poziom 3). Wynika to z braku możliwości usunięcia wad rozporządzenia PRIIP na niższych poziomach legislacyjnych – a to obecnie stara się niestety zrobić Komisja Europejska.

Na wdrożenie rozporządzenia PRIIPs KID potrzeba minimum 12 miesięcy, licząc od daty jego publikacji w Dzienniku Urzędowym UE, z możliwością dalszego przedłużenia, jeśli zastosowanie rozporządzenia do UCITS zostanie przełożone na późniejszy termin.

PRIIPs KID – stanowisko PIU

ESAs proponują stosowanie zmienionych RTS od 31 grudnia 2021 r., aby dostosować je do końca zwolnienia ze stosowania rozporządzenia PRIIP przez UCITS. Dałoby to ubezpieczycielom niewystarczające i nieracjonalnie krótkie ramy czasowe, aby właściwie zastosować nowe wymogi po ich przyjęciu przez instytucje europejskie.

Zamiast tego PIU postuluje pragmatyczny, realistyczny harmonogram, który uwzględniłby szeroki zakres zmian regulacyjnych w PRIIP KID oraz znaczny wysiłek związany z działaniami operacyjnymi jakie branża będzie musiała podjąć w związku ze zmianami. Aby uniknąć niezamierzonych negatywnych konsekwencji w przypadku opóźnień w procesie legislacyjnym, termin wdrożenia nowych przepisów przez branżę powinien wynosić co najmniej 12 miesięcy od opublikowania zmienionego rozporządzenia PRIIP KID w Dzienniku Urzędowym UE i powinien być taki sam dla wszystkich produktów i ich twórców. Oznacza to potrzebę ewentualnego dalszego przedłużenia 12-miesięcznego okresu dla ubezpieczycieli, jeżeli zastosowanie RTS do UCITS zostanie opóźnione na późniejszy termin.

Ochrona konsumentów – dlatego potrzebujemy więcej czasu?

Dokument zawierający kluczowe informacje (KID) powinien być kluczowym narzędziem dla konsumentów przy podejmowaniu decyzji finansowych. Jeśli działa prawidłowo, powinien być jednym z najważniejszych dokumentów, jakie konsumenci otrzymują w procesie sprzedaży. KID ma mniejszą wartość dla konsumentów, jeśli zasady regulujące ich treść nie są wdrażane prawidłowo lub niezawodnie. Konsumenci muszą mieć zaufanie do dostarczonych im informacji, aby dać im pewność uczestnictwa w rynkach kapitałowych co stanowi kluczowy cel CMU.

Vacatio legis jest możliwe

Istnieje wiele praktycznych przykładów prawa Unii Europejskiej przewidującego vacatio legis. Choćby artykuł 74 rozporządzenia 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego – PEPP (ang. Pan-European Personal Pensions). Stanowi, że rozporządzenie stosuje się po upływie 12 miesięcy od opublikowania w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej aktów delegowanych.

Ubezpieczyciele ocenili niezbędny czas

Doświadczenie ubezpieczycieli pokazuje, że wszelkie zmiany w PRIIP KID będą wymagały następujących kroków wdrożeniowych:

• Prace między-zespołowe nad interpretacją nowych wymagań
• Nowe dane do zebrania, w tym praca z zarządzającymi aktywami nad metodą przesyłania formularzy wszelkich nowych danych
• Obliczenia aktuarialne i finansowe
• Zmiany w oprogramowaniu IT należy zaplanować z odpowiednim wyprzedzeniem i wymagać będą one co najmniej kilku tygodni na wdrożenie
• Przeprojektowanie szablonu PRIIP KID
• Testy obliczeń i projektowania
• Ocena prawna tekstów i wyliczeń
• Potencjalne tłumaczenie na różne języki
• Sporządzanie nowych dokumentów i dystrybucja do agentów i klientów
• Nowe szkolenie dla dystrybutorów, w tym szkolenie wyjaśniające nowe wymagania i zmiany w porównaniu z dokumentami już rozpowszechnionymi w ramach wcześniej obowiązujących tekstów
• Aktualizacja strony internetowej itp.

Szeroko zakrojone zmiany

Chociaż okresowe przeglądy i zmiany oparte na istniejących standardach technicznych są częścią rutynowej procedury zgodności z normami biznesowymi, oceniamy, że wdrożenie nowych metodologii obliczeń, narracji itp. będzie wymagało takiego samego wysiłku, jak tworzenie PRIIP KID po raz pierwszy. Ponieważ etapy wdrażania są takie same. Każda zmiana w PRIIP KID może mieć wpływ na inne sekcje dokumentu. Przykładowo przedstawienie nowych umiarkowanych scenariuszy wymaga ponownego obliczenia wskaźników kosztów. Dodanie nowych narracji wymaga wprowadzenia zmian w innych sekcjach oraz projekcie szablonu, który ma limit 3 stron, itp.

Brak jasności i kwestie odpowiedzialności

Pośpieszny charakter raportu ESAs w sprawie zmian rozporządzenia PRIIP KID, który został odrzucony w lipcu 2020 r. i w tym samy kształcie przyjęty w lutym 2021 r. przez Radę Organów Nadzoru EIOPA, doprowadził do niekompletnych propozycji. Pozostawił twórców produktów w oczekiwaniu na wyjaśnienia i dalsze szczegóły techniczne (np. dotyczące scenariuszy wyników, kosztów transakcji) przed zakończeniem wdrażania. Ubezpieczyciele poniosą teraz znaczne koszty związane z modyfikacją KID dla każdego produktu objętego PRIIP. Ponadto ponownie poniosą późniejsze koszty związane z wprowadzeniem kolejnych zmian wynikających z przeglądu poziomu 1 PRIIPs, który de facto już się rozpoczął badaniem konsumenckim Komisji Europejskiej.

Apel rynku

Nie tylko ubezpieczyciele, ale także konsumenci (Better Finance) i zarządzający aktywami (EFAMA) wzywają do zastosowania rozsądnych terminów, aby zapewnić właściwe stosowanie nowych przepisów.